Heling uit onverwachte hoek

door Lien

Zaterdagavond. Lente 2022. We kijken naar een film die al een tijdje aan me trekt: Encanto, een Disney animatieprent over de familie Madrigal die in Colombia woont, in een betoverd, levend huis dat hen na een periode van grote rampspoed door het leven geschonken is.
Ook de leden van de familie hebben allemaal een magische gave gekregen, waarmee ze de gemeenschap dienen. Allemaal, behalve Mirabel, een vijftienjarig meisje dat, op het moment waarop ze als kind haar gave zou ontvangen, tot grote ontzetting van de familie met lege handen achterbleef. Sindsdien is ze het buitenbeentje, dat volgens haar grootmoeder vooral de taak heeft niet in de weg te lopen en de magische gaven van de anderen niet in gevaar te brengen.

Ieder familielid speelt zijn of haar rol in het kleurrijke web dat hen verbindt. De grootmoeder is degene die als een leeuwin de magie bewaakt die ooit aan de familie Madrigal is geschonken. De ene zus van Maribel is ijzersterk, de andere zo perfect dat het wat ongemakkelijk wordt. Een nicht heeft zo'n hoog ontwikkeld gehoor dat ze zelfs een speld in de vallei kan horen vallen, een tante bepaalt met haar humeur op magische wijze het weer voor de hele vallei. En dan is er nog neef Bruno, die de gave van het krijgen van visioenen heeft en op een dag spoorloos verdween. Sinds die dag mag zijn naam niet meer worden vernoemd. Niet al zijn visioenen waren even comfortabel. 'We don't talk about Bruno. No. No.' Zoveel herkenbare archetypes.

Omringd door deze bonte verzameling van mensen zoekt Maribel haar plaats. Wie is zij en hoe komt het dat zij als enige van de hele familie geen magische gave kreeg? Wat is haar geschenk aan de wereld?

Wanneer rollen en verwachtingen smelten

De film kan ons het eerste uur maar matig boeien. Ik geniet bij momenten weliswaar van de levendige beelden en kleuren en van de speelse interacties tussen het magische huis en haar bewoners. Maar verder vraag ik me vooral af: waarom kijken we hiernaar? Kunnen we geen betere dingen doen met deze kostbare tijd van ons leven?
Maar goed, toch maar het verhaal uitkijken. Er moet een reden zijn waarom we ervoor gekozen hebben deze film te huren, iets wat we zelden doen.

Pas tijdens het laatste half uur van de film wordt me duidelijk waarom het de moeite waard is geweest de rit uit te zitten. Totaal onverwacht breekt er iets in mij en begin ik onbedaarlijk te huilen. Ik herken me zo diep in de pijn en in de schoonheid van zowat alle personages. Ik voel op een nog diepere laag de wonderlijke complexiteit van ons mens-zijn en van de familiesystemen waarin we geboren worden. Hoe ieder een rol speelt in het geheel en hoe we elkaar zo vaak onbedoeld gevangen houden in verwachtingen, projecties en patronen, die we van generatie op generatie aan elkaar doorgeven. Tot de dag waarop we dat niet meer doen en elkaar écht zien en ontmoeten. Voorbij de rollen en de maskers, voorbij 'dat wat hoort' en als aanvaardbaar en prijzenswaardig wordt beschouwd.

Ik voel de pijn die gepaard gaat met voorwaardelijke liefde en hoe we allemaal hunkeren naar gewoon mogen zijn wie we in essentie zijn en daarin waarlijk gezien, geliefd en ontvangen worden. Ik voel de pijn van de zus die het zat is perfect te zijn, de pijn van de zus die het zat is altijd sterk te zijn en zoveel voor iedereen te moeten dragen.
Ik voel de pijn van de misbegrepen visionair, van het méér horen en zien dan vaak comfortabel is, van het krampachtig willen bewaken van iets wat je kostbaar is en het net daardoor tussen je vingers voelen glippen.

Jezelf bevrijden is de wereld bevrijden

Terwijl de beelden over het scherm rollen, voel ik zoveel mededogen voor ons, mensen, en alle rollen die we op ons nemen en die ons zijn toebedeeld. Hoe we ze naar ons beste vermogen trachten te vervullen, in onze eeuwige zoektocht naar liefde. En hoe moedig we zijn wanneer we ons ervan trachten te bevrijden, omdat we ontdekken dat we zoveel méér zijn, en zoveel vrijer wanneer we onze rollen durven te overstijgen.
Deze film illustreert mooi hoe we diep ingebakken en vaak beperkende familiepatronen kunnen doorbreken, door in alle eenvoud onze waarheid te spreken en ons hart te volgen. Door te bevrijden ook wat in de donkere kerkers van het verleden verstopt zit – welcome back, Bruno – door het eindelijk naar het licht te brengen en te omarmen. En hoe we met deze beweging niet alleen onszelf helen, maar ook de mensen om ons heen een stukje mee bevrijden en heel maken.

Ik voel nog helderder de unieke kracht die in ieder van ons schuilt. Hoe we echt ieder ons eigen stukje komen bijdragen aan het helpen afbreken, helen en transformeren van de oude wereld die we hebben opgebouwd, met haar vele bizarre wetten en gebruiken. Hoe we ieder een puzzelstuk van het nieuwe in ons dragen. En hoe we dat stuk in de grote puzzel kunnen bijschuiven om zo samen een meer hartsgedragen wereld te creëren. Een wereld waarin we eindelijk allemaal onszelf kunnen zijn, voorbij misvorm(en)de projecties en onrealistische verwachtingen. Ieder met onze unieke gaven en talenten. Maar vooral: met onze unieke essentie. Want dat is wat Maribel uiteindelijk ontdekt: dat ze zelf het magische geschenk is. Dat wij dat allemaal zijn.

Zoals mijn geliefde het zo mooi zingt in het lied dat hij op z'n 42ste verjaardag aan de wereld schonk: 'Jij bent jouw geschenk aan de wereld'.

Wij zijn ons geschenk aan de wereld. Hoe mooi dat ik dit geschenk, aan de vooravond van mijn eigen 42ste verjaardag, weer op een diepere laag mag ontvangen en doorvoelen.